UẤT CHỨNG

. Là bệnh do tinh thần không thoải mái, khí trệ, tà uất gây ra.
. Thường biểu hiện: tâm tình uất ức, tinh thần bồn chồn không yên, dễ tức giận, hay hờn khóc, có cảm giác đầy, đau, trong cổ như có vật gì ngăn nghẹn, chóng mặt, mất ngủ.
. Sách Đan Khê Tâm Pháp nêu lên 6 loại chứng uất
(Lục uất): Đờm  uất, Huyết uất, Khí uất, Nhiệt uất, Thấp uất, Thực uất.
. Liên hệ với các dạng bệnh Hysteria, Thần kinh rối loạn, Thần kinh suy nhược của YHHĐ.
. Khi điều trị, nên chú ý thêm về mặt tinh thần (tạo điều kiện cho tinh thần được thoải mái. ..) . 

Loại	Can Khí Uất Kết	Khí Trệ Đờm Uất	Tâm Tỳ Lưỡng Hư	Ưu Uất Thương Thần
Chứng	Tinh thần uất ức, hay tức giận, thở dài, ngực cảm thấy đầy, khó chịu, hông sườn đầy đau, ợ hơi, kém ăn, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch Huyền.	Trong họng cảm thấy như có vật gì ngăn nghẹn, khạc không ra, nuốt không xuống, ngực đầy tức, sườn đau, rêu lưỡi trắng nhạt, mạch Huyền Hoạt.	Hay lo âu, buồn phiền,  sợ hãi, hồi hộp, mệt mỏi, hay quên, mất ngủ, kém ăn, chóng mặt, sắc mặt không nhuận, chất lưỡi nhạt, mạch Tế Nhược.	Hoảng hốt, không yên, hay buồn lo, khóc, có lúc hay ngáp, chất lưỡi nhạt, mạch Tế.
Điều Trị	Sơ Can, lý khí, giải uất.	Hóa đờm, lý khí, giải uất.	Kiện Tỳ, dưỡng Tâm, ích khí, bổ huyết.	Dưỡng Tâm, an thần.
Phương Dược	Sài Hồ Sơ Can Tán [4] + Việt Cúc Hoàn [5]	Bán Hạ Hậu Phác Thang [1] thêm Chỉ xác, Hương phụ, Phật thủ, Toàn phúc ngạnh.	Quy Tỳ Thang Gia Giảm [3]	Cam Mạch Đại Táo Thang [2] thêm  Bá tử nhân,  Hợp hoan hoa, Phục thần, Táo nhân.

+ Ghi Chú:
[1] Bán Hạ Hậu Phác Thang (Kim Quĩ Yếu Lược): Bán hạ 12g, Hậu phác 2g, Sinh khương 3 lát, Phục linh 12g, Tía tô 12g.
[2] Cam Mạch Đại Táo Thang (Kim Quĩ Yếu Lược): Cam thảo 12g, Đại táo 10 quả, Tiểu mạch 40g.
[3] Quy Tỳ Thang (Tế Sinh Phương): Bạch linh 8g, Bạch truật 10g, Cam thảo 2g, Đương quy  8g, Hoàng kỳ 10g, Long nhãn 10g, Mộc hương 2g, Nhân sâm 10g, Toan táo nhân 8g, Viễn chí 8g.
[4] Sài Hồ Sơ Can Tán (Cảnh Nhạc Toàn Thư): Bạch thược 8g, Chỉ xác 8g, Chích thảo 4g, Hương phụ 8g, Sài hồ 8g, Trần bì 6g, Xuyên khung 6g.
[5] Việt Cúc Hoàn (Đan Khê Tâm Pháp): Hương phụ 12g, Lục khúc 12g, Sơn chi 8g, Thương truật 12g, Xuyên khung 8g.